Trong quá trình nghiên cứu UX của mình, chúng ta chắc hẳn không thể tránh khỏi có những thành kiến ảnh hưởng tới quá trình định hướng hay thiết kế của mình, hãy cùng khám phá xem sự thiên vị có thể cản trở tới chúng ta như thế nào. Trong bài viết này, mình sẽ đề cập về việc sự thiên vị ảnh hưởng cụ thể đến công việc thiết kế như thế nào. Chúng ta sẽ xem xét sáu loại thành kiến sau đây:
- Thành kiến Xác nhận
- Thành kiến đồng thuận giả
- Thành kiến ký ức gần
- Thành kiến về ấn tượng ban đầu
- Thành kiến ngầm
- Sai lầm về chi phí chìm.
0. Định nghĩa từ “thành kiến”
Để bắt đầu, hãy định nghĩa từ thành kiến (thiên kiến vô ý thức, sự thiên vị). Nói tóm lại, một sự thiên vị là ủng hộ hoặc có thành kiến với một cái gì đó dựa trên thông tin hạn chế. Nó giống như việc bạn quyết định về một người nào đó trước khi bạn thực sự biết về họ. Tất cả chúng ta đều có thành kiến, và nó thường vô thức. Mặc dù chúng ta không thể hoàn toàn thoát khỏi những thành kiến, nhưng chúng ta có thể nhận thức rõ hơn về chúng và nỗ lực để vượt qua chúng. Trong thiết kế UX, điều này rất quan trọng đối với sự thành công của sản phẩm và sự phát triển nghề nghiệp của bạn. Có một điều quan trọng mà bạn cần nhớ rằng chúng ta không phải là người dùng. Chúng ta cũng đã biết được tầm quan trọng của việc đặt mình vào vị trí của người dùng khi đưa ra quyết định thiết kế. Những thành kiến thực sự có thể cản trở cách làm này. Sau đây, mình sẽ đi vào chi tiết về cách tất cả điều này ảnh hưởng tới công việc của bạn.
1. Thành kiến xác nhận
Thành kiến đầu tiên cần biết là thành kiến xác nhận. Sự thiên vị này xảy ra khi bạn bắt đầu tìm kiếm bằng chứng để chứng minh một giả thuyết mà bạn có. Bởi vì bạn nghĩ rằng bạn đã có câu trả lời, bạn bị thu hút bởi thông tin xác nhận niềm tin và định kiến của bạn. Giả sử bạn có định kiến rằng người thuận tay trái sáng tạo hơn người thuận tay phải. Khi bạn nghiên cứu, bạn sẽ có xu hướng hướng đến bằng chứng ủng hộ niềm tin này và bạn sẽ sử dụng nó để xây dựng trường hợp của mình, mặc dù nó không nhất thiết phải đúng.
Một trong những phương pháp hiệu quả nhất để khắc phục thành kiến xác nhận trong quá trình nghiên cứu là đặt những câu hỏi mở khi tiến hành phỏng vấn. Một câu hỏi mở cho phép người được phỏng vấn trả lời tự do, thay vì có hoặc không. Bạn cũng muốn tập thói quen tích cực lắng nghe mà không cần thêm ý kiến của riêng mình. Điều đó có nghĩa là bạn không dẫn dắt những người được phỏng vấn của mình về câu trả lời mà bạn muốn họ đưa ra. Một cách khác để tránh sai lệch xác nhận là bao gồm một lượng lớn người dùng. Đảm bảo rằng bạn không chỉ tìm kiếm một nhóm nhỏ những người phù hợp với những ý tưởng đã định trước của bạn. Bạn muốn có một lượng lớn người dùng với các quan điểm đa dạng.
2. Thành kiến đồng thuận giả
Bước tiếp theo, hãy xem xét khuynh hướng đồng thuận giả, đó là giả định rằng những người khác sẽ nghĩ giống như bạn. Trong nghiên cứu UX, khuynh hướng đồng thuận giả xảy ra khi chúng ta đánh giá quá cao số lượng người sẽ đồng ý với ý tưởng hoặc thiết kế của chúng ta, điều này tạo ra sự đồng thuận giả. Sự đồng thuận sai lầm có thể đi xa đến mức cho rằng bất kỳ ai không đồng ý với bạn là bất thường. Bạn có thể tránh sự thiên vị đồng thuận giả bằng cách xác định và nêu rõ các giả định của mình.
Ví dụ: bạn có thể sống trong một cộng đồng thường đồng nhất với một số niềm tin chính trị nhất định. Khi bạn gặp một người mới, bạn có thể cho rằng họ có chung niềm tin chính trị của bạn, bởi vì cả hai bạn đều sống trong cùng một vùng. Nhưng điều đó không nhất thiết phải đúng. Tìm một vài người phù hợp với niềm tin của bạn và cho rằng họ đại diện cho toàn bộ cộng đồng là một sự đồng thuận sai lầm. Đó là một lý do khác để khảo sát các nhóm người lớn.
3. Thành kiến ký ức gần
Một loại thành kiến khác ảnh hưởng đến các nhà thiết kế là xu hướng gần đây. Đó là lúc dễ nhớ nhất điều cuối cùng bạn nghe thấy trong một cuộc phỏng vấn, cuộc trò chuyện hoặc bối cảnh tương tự, vì đó là điều gần đây nhất. Khi nói chuyện với ai đó, nhiều khả năng bạn sẽ nhớ những điều họ đã chia sẻ vào cuối cuộc trò chuyện.
Để khắc phục sự thiên vị về lần truy cập gần đây, bạn có thể ghi chú hoặc ghi âm chi tiết cho mỗi cuộc phỏng vấn hoặc cuộc trò chuyện mà bạn có. Bằng cách này, bạn có thể xem lại những gì mọi người đã nói khi bắt đầu cuộc trò chuyện trong trường hợp bạn không nhớ.
4. Thành kiến về ấn tượng ban đầu
Các nhà thiết kế UX cũng có thể phải vật lộn với sự thiên vị ưu tiên (thành kiến về ấn tượng ban đầu), nơi bạn nhớ đến người tham gia đầu tiên một cách mạnh mẽ nhất. Đôi khi người đầu tiên bạn gặp gây ấn tượng mạnh nhất, bởi vì bạn đang ở trong một tình huống mới hoặc trải nghiệm mới.
Thành kiến ban đầu, giống như xu hướng gần đây, là một lý do khác để ghi chú hoặc ghi âm chi tiết, vì vậy bạn có thể xem lại mọi thứ đã xảy ra, không chỉ là những ấn tượng đầu tiên đáng nhớ. Các thành kiến về lần truy cập gần đây và thông tin sơ khai cũng cho thấy lý do tại sao bạn nên phỏng vấn từng người tham gia theo cùng một cách. Tính nhất quán giúp dễ dàng so sánh và đối chiếu theo thời gian. Tính nhất quán giúp bạn có nhiều khả năng nhớ những khoảnh khắc bất thường và quan trọng xảy ra trong suốt quá trình nghiên cứu của mình.
5. Thành kiến ngầm
Dạng thành kiến tiếp theo mà mình sẽ đề cập là thành kiến ngầm, còn được gọi là thành kiến vô thức. Thành kiến ngầm là một tập hợp các thái độ và khuôn mẫu mà chúng ta liên kết với những người mà chúng ta không hề hay biết. Một trong những dạng thành kiến ngầm phổ biến nhất trong UX là khi chúng ta chỉ phỏng vấn những người trong một bộ hồ sơ nhận dạng giới hạn, chẳng hạn như chủng tộc, tuổi tác, giới tính, tình trạng kinh tế xã hội và khả năng. Những hồ sơ này thường dựa trên những giả định mà chúng ta có về một số kiểu người nhất định. Ví dụ, thành kiến ngầm có thể khiến bạn cảm thấy không thoải mái khi phỏng vấn những người có kinh nghiệm sống khác với kinh nghiệm sống của bạn.
Mặt khác, chúng ta có thể chọn phỏng vấn những người thuộc các nhóm thường bị loại trừ, nhưng sau đó đặt những câu hỏi có khả năng gây khó chịu vì định kiến nội tại của chúng ta. Cả hai tình huống này đều có vấn đề và dẫn đến việc thiếu tính đại diện trong quá trình nghiên cứu và thiết kế của chúng ta. Điều quan trọng nhất cần lưu ý về thành kiến ngầm là mọi người đều có chúng. Để vượt qua những thành kiến của mình, chúng ta có thể phản ánh các hành vi của mình và có thể yêu cầu người khác chỉ ra những thành kiến ngầm của mình. Đó là một trong những cách tốt nhất để chúng ta có thể nhận thức được thành kiến của mình.
6. Sai lầm về chi phí chìm
Dạng sai lệch cuối cùng mà mình đề cập là sai lầm về chi phí chìm. Đây là ý tưởng rằng chúng ta càng tham gia sâu vào một dự án mà chúng ta đã đầu tư, càng khó thay đổi hướng đi mà không cảm thấy như chúng ta đã thất bại hoặc lãng phí thời gian.
Cụm từ “chi phí chìm” đề cập đến thời gian chúng ta đã dành hoặc chìm đắm vào một dự án hoặc hoạt động. Ví dụ, bạn có thể tự nghĩ, tôi cũng có thể tiếp tục xem bộ phim kinh khủng này vì tôi đã xem nó một giờ rồi. Đối với các nhà thiết kế UX, ngụy biện về chi phí chìm có tác dụng khi làm việc trên một thiết kế. Bạn có thể đã đầu tư hàng giờ để thiết kế một tính năng mới, nhưng sau đó biết được rằng tính năng này không thực sự giải quyết được vấn đề của người dùng. Thật dễ dàng để tiếp tục làm việc trên một thiết kế mà bạn đã đầu tư thời gian vào. Nhưng cuối cùng, bạn cần tập trung vào công việc có tác động tích cực đến người dùng.
Để tránh sai lầm về chi phí chìm, hãy chia nhỏ dự án của bạn thành các giai đoạn nhỏ hơn, sau đó vạch ra các điểm được chỉ định để bạn có thể quyết định tiếp tục hay dừng lại. Điều này cho phép bạn quay lại dựa trên những hiểu biết mới trước khi dự án đi quá xa.
*. Kết luận
Bây giờ bạn đã quen với các dạng thiên vị phổ biến nhất trong nghiên cứu người dùng. Điều quan trọng là phải biết rằng có những thành kiến khác mà mình chưa đề cập ở đây. Sự thiên vị là một hạn chế vượt ra ngoài các lĩnh vực thiết kế UX và nghiên cứu người dùng. Họ có thể tìm hiểu cách chúng ta kết bạn, quản lý các dự án tại nơi làm việc và giao tiếp với các thành viên trong gia đình. Bây giờ bạn đã biết về những thành kiến này, bạn thậm chí có thể bắt đầu nhận thấy chúng trong cuộc sống hàng ngày của mình. Việc xác định sự thiên vị càng trở thành một thói quen, bạn càng tránh được sự thiên vị trong quá trình thiết kế của mình. Với tư cách là nhà thiết kế UX, mình muốn ngăn chặn những thành kiến cản trở quá trình nghiên cứu chính xác. Bạn luôn có thể tham khảo lại bảng thuật ngữ nếu bạn cần cập nhật về những thành kiến này và định nghĩa của chúng.
Hãy ghi nhớ những lời khuyên để vượt qua những thành kiến và bạn sẽ đi đúng hướng.
Tổng hợp từ Google UX coursera
from Cherry with ❤
