Trong khi vùng núi Đông Bắc mang màu sắc cận nhiệt đới gió mùa thì vùng núi thấp phía Nam và Tây Bắc mang màu sắc nhiệt đới gió mùa, còn vùng núi cao Tây Bắc có cảnh quan thiên nhiên mang tính chất ôn đới. Vì nhiều lý do khác nhau, thiên nhiên Việt Nam rất đa dạng. Một trong số đó là sự phân hóa tự nhiên theo hướng đông và tây. Bạn đọc hãy cùng chúng tôi tìm hiểu xem thiên nhiên vùng núi Đông Bắc có gì khác so với Tây Bắc? để tìm ra sự khác biệt và đa dạng trong sự phân hóa tự nhiên này.
1. Khái quát về sự phân hóa Đông – Tây của thiên nhiên đất nước Việt Nam:
Từ hướng Đông sang Tây, từ phía biển vào đất liền, thiên nhiên nước ta có sự phân hóa thành 3 dải rõ rệt:
Thứ nhất: Vùng biển và thềm lục địa
Diện tích biển nước ta rộng gấp 3 lần so với diện tích của đất liền. Độ nông sâu, chiều rộng – hẹp của thềm lục địa có quan hệ chặt chẽ với các vùng đồng bằng, vùng đồi núi liền kề và khác nhau giữa các bờ biển.
Thiên nhiên vùng biển nước ta có đa dạng và phong phú, tiêu biểu cho thiên nhiên biển theo khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa.
Thứ hai: Vùng đồng bằng ven biển
Tính chất của các vùng đồng bằng nước ta thay đổi theo từng nơi, thể hiện mối liên hệ chặt chẽ với miền núi phía Tây và miền biển phía Đông.
Đồng bằng Bắc Bộ và Đông Nam Bộ mở rộng với các bãi triều bằng phẳng, thềm lục địa rộng và nông; Cảnh quan thiên nhiên trù phú, xanh tươi, thay đổi theo mùa.
Đồng bằng duyên hải miền Trung hẹp và bị chia cắt thành các đồng bằng nhỏ, bờ biển uốn khúc theo biển sâu trên thềm lục địa hẹp; địa hình bồi tụ, xói mòn xen kẽ, cồn cát, đầm phá hỗn hợp diễn ra khá phổ biến; thiên nhiên khắc nghiệt, đất đai kém màu mỡ nhưng giàu tiềm năng du lịch và thuận lợi cho phát triển các ngành biển.
Thứ ba: Vùng đồi núi
Sự phân bố tự nhiên theo hướng đông tây ở miền núi rất phức tạp, chủ yếu do ảnh hưởng của gió mùa và hướng của các dãy núi.
Trong khi vùng núi phía đông bắc có cảnh quan thiên nhiên cận nhiệt đới gió mùa thì vùng đất thấp phía nam và tây bắc có cảnh quan thiên nhiên nhiệt đới gió mùa, còn vùng núi cao phía tây bắc có cảnh quan thiên nhiên ôn đới.
2. Đặc điểm vùng núi Đông Bắc:
Vị trí địa lý
Tây Nguyên Đông Bắc là một vùng núi ở phía bắc đồng bằng sông Hồng Việt Nam. Gọi là dãy núi Đông Bắc để phân biệt với dãy núi Tây Bắc, thực ra nó nằm ở phía bắc và đông bắc Hà Nội, phía đông thung lũng sông Hồng. Dãy núi Đông Bắc gồm dãy núi lớn là sông Gấm, Ngân Sơn, Bắc Sơn, Đông Triều, tất cả đều tập trung ở Tam Đảo rồi mở ra phía Bắc và phía Đông.
Vùng núi Đông Bắc là một trong ba vùng địa sinh học của miền Bắc Việt Nam, hai vùng còn lại là Tây Bắc và Đồng bằng sông Hồng.
Đặc điểm tự nhiên
Thiên nhiên có gió mùa cận nhiệt đới.
Đồi thấp chiếm ưu thế; hướng vòng cung của các dãy núi; thung lũng sông lớn và đồng bằng mở. Dưới ảnh hưởng của các dãy núi vòng cung hình rẻ quạt, các đợt không khí lạnh có thể đi sâu vào đồng bằng sông Hồng và xuống phía Nam.
Gió mùa Đông Bắc hoạt động mạnh tạo nên một mùa đông lạnh làm hạ thấp đai cao cận nhiệt đới cùng với nhiều loại thực vật phương Bắc và sự thay đổi cảnh quan thiên nhiên theo mùa.
Địa hình bờ biển đa dạng: nơi thấp bằng phẳng, nơi nhiều vịnh, đảo, bãi cạn. Vùng biển có đáy nóng, nhưng vẫn có các vịnh biển sâu thuận lợi cho phát triển kinh tế biển.
3. Đặc điểm vùng núi Tây Bắc:
Vị trí địa lý
Tây Bắc là vùng núi phía Tây của Bắc Bộ Việt Nam.
Vùng núi Tây Bắc có vị trí địa lý nằm giữa sông Hồng và sông Cả. Phía đông là vùng Hoàng Liên Sơn, giới hạn bởi biên giới Việt – Trung đến khuỷu sông Đà. Vùng núi Tây Bắc có chung đường biên giới với Lào và Trung Quốc.
Vùng núi Tây Bắc (còn gọi là Tây Bắc Bắc Bộ) là một trong ba vùng địa lý tự nhiên của miền Bắc Việt Nam, hai vùng còn lại là Đông Bắc và Đồng bằng sông Hồng.
Đặc điểm tự nhiên
Thiên nhiên vùng núi Tây Bắc có sự phân chia
Sự chia cắt đông tây giữa các vùng, vùng đông bắc giáp dãy Hoàng Liên Sơn.
Sự phân hóa khí hậu theo độ cao: điển hình là các vùng có địa hình cao như vùng núi ở biên giới Việt Lào, dãy Hoàng Liên Sơn, v.v.
Ngoài ra còn tạo nên khí hậu thung lũng trên núi. chia thành thung lũng và thung lũng Đà. những dòng sông đỏ.
Sở dĩ có sự phân chia này là do đặc điểm địa hình: ở giữa là đồng bằng và cao nguyên đá vôi từ Phong Thổ đến Mộc Châu. Và giữa các núi có các thung lũng sông như sông Mã, sông Đà, sông Chu…Các đỉnh núi cao của vùng Tây Bắc như Phanxipang 3143 mét; Phu Luông 2445 mét; Pu Trà 2504 mét; PusiLung 3076 mét; ….
Bởi chịu ảnh hưởng của dãy núi Hoàng Liên Sơn cao chạy dài một khối theo hướng Tây Bắc – Đông Nam, có tác dụng như bức tường thành chắn gió mùa đông (hướng Đông Bắc – Tây Nam) vượt qua để vào lãnh thổ Tây Bắc mà bị suy yếu nhiều. Vì vậy, khí hậu tây bắc thường ấm hơn đông bắc, chênh lệch có thể lên tới 2-3 độ C.
Đây là vùng núi cao nhất nước ta, với nhiều dãy núi đồ sộ. Vì vậy khí hậu lạnh ở đây chủ yếu là do địa hình theo độ cao.
Phía đông là dãy Hoàng Liên Sơn cao và đồ sộ, với đỉnh Phan-xi-păng cao 3134 m.
Phía Tây là vùng địa hình trung du trong dãy núi chạy dọc biên giới Việt Nam và Lào.
Ở giữa là đồng bằng và dải đá vôi từ Phong Thổ đến Mộc Châu.
Giữa núi có các thung lũng sông: sông Đà, sông Mã, sông Chu.
Các đỉnh núi cao của vùng Tây Bắc là: Phanxipang 3143 mét; PusiLung 3076 mét; Pu Trà 2504 mét; Phu Luông 2445 mét…
4. Sự khác nhau giữa thiên nhiên vùng núi Đông Bắc khác với Tây Bắc:
Tiêu chí so sánh Vùng núi Đông Bắc Vùng núi Tây Bắc Vị trí địa lý Vùng núi Đông Bắc nằm ở tả ngạn sông Hồng, từ dãy Con Voi đến vùng đồi ven biển Quảng Ninh Vùng núi Tây Bắc nằm ở hữu ngạn sông Hồng đến sông Cả Khí hậu Khí hậu mang tính chất cận nhiệt đới gió mùa nên mùa đông lạnh, đến sớm và kết thúc muộn. Khí hậu mang tính chất nhiệt đới gió mùa nên vùng núi cao giống vùng ôn đới, do đó mùa đông đến muộn, kết thúc sớm. Thảm thực vật và sinh vật Mang tính chất cận nhiệt Mang tính chất nhiệt đới và ôn đới
5. Nguyên nhân gây ra sự đối lập giữa thiên nhiên vùng núi Đông Bắc và Tây Bắc:
Độ cao của địa hình và đồi núi: Đặc biệt ở vùng núi Tây Bắc, do có dãy Hoàng Liên Sơn đồ sộ chắn ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc nên vùng núi Tây Bắc cũng có mùa đông lạnh nhưng đến muộn hơn và kết thúc sớm hơn vùng núi Tây Bắc. kết thúc sớm hơn vùng núi Tây Bắc. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng mùa đông lạnh của vùng núi Tây Bắc chủ yếu là do độ cao và tính chất của cảnh quan thiên nhiên ở mức vừa phải. Phần phía nam của dãy Tây Bắc có khí hậu nhiệt đới gió mùa điển hình. Mặt khác, dãy núi Đông Bắc có nhiều dãy núi cao, đồ sộ hướng vòng cung tạo thành hành lang hút gió từ khối khí lạnh của áp Xi bia ở phía bắc gây nên khí hậu lạnh.
Hiệu ứng gió mùa: Gió mùa đông bắc thổi về phía bắc bị dãy núi Hoàng Liên Sơn rộng lớn và đồ sộ nhất nước ta chắn lại. Đồng thời, có 4 cánh cung lớn gồm Sông Gâm, Ngân Sơn, Bắc Sơn, Đông Triều như cái phễu đón gió mùa Đông Bắc, tạo điều kiện cho gió mùa tác động vào nội địa. Do gió thổi mạnh nên vùng núi Đông Bắc trở thành vùng núi lạnh nhất nước ta, mùa đông đến sớm và kết thúc muộn.
Hướng địa hình: Địa hình dãy núi Đông – Bắc là các dãy núi hình vòng cung, do đặc điểm của các dãy núi như vậy đã hình thành một hành lang gió rất mạnh, đón khối không khí lạnh trực tiếp từ phương Bắc tràn do đó tạo nên mùa đông đến sớm, kết thúc muộn. Vùng núi Tây Bắc tuy có cảnh quan lộng gió do bị địa hình che chắn nhưng dãy Hoàng Liên Sơn đồ sộ chạy theo hướng Tây Bắc – Đông Nam đã ngăn gió mùa Đông Bắc ảnh hưởng đến vùng núi Tây Bắc. Vì vậy, mùa đông ở Tây Bắc thường đến muộn hơn và kết thúc sớm hơn ở dãy Đông Bắc. Mùa đông ở vùng núi Đông Bắc cũng khô lạnh, ít mưa lớn; mùa hạ do gió mùa Đông Nam mang theo mưa, bị núi – cao nguyên phía Nam (cao nguyên Mộc Châu) cản trở. Gió mùa Đông Nam này chỉ thổi qua các thung lũng về phía Tây Bắc nên mùa lạnh ở đây thường đến muộn và kết thúc sớm. Gió Phô khô nóng cũng sẽ ảnh hưởng đến Yên Châu, phía nam thung lũng sông Mã…
